Udostępnij:
Na co dzień często jadamy inne potrawy niż te wybierane przez nasze babcie, a nawet rodziców. Za to na wigilijnym i świątecznym stole obowiązkowo muszą pojawić się tradycyjne dania. Smaki znane z dzieciństwa, te według przepisu od dziadków… Tradycja w każdym regionie Polski oznacza jednak coś nieco innego. Karp po żydowsku, zupa śledziowa, makiełki i… sałatka jarzynowa z majonezem. Niby u wszystkich to samo, a jednak wszędzie smakuje inaczej.
Dwanaście potraw przygotowywanych z podobnych składników, z których wyczarować można zupełnie różne, niezwykłe dania – oto, co trafia na nasze stoły. Niby podobne przepisy, a jednak całkiem inne. Poznaj polskie tradycje bożonarodzeniowe z różnych rejonów kraju i sprawdź, co podaje się na wigilijną wieczerzę od morza aż do Tatr.
Tradycje świąteczne w Polsce centralnej
Na Mazowszu nie ma dylematu: barszczyk z uszkami czy zupa grzybowa. Tu serwuje się tę drugą, według starych przepisów, przygotowywaną na zakwasie z kapusty. Do tradycyjnych dań należą także kluski z makiem – zjedzenie choć małej porcji miało zapewnić pomyślność w kolejnym roku, bo… jaka Wigilia, taki cały rok.
Na świątecznym mazowieckim stole nie może też zabraknąć karpia – tutaj podaje się go w śmietanie. Popularne są również śledzie pod różnymi postaciami oraz kapusta z grzybami (nazywana wigilijną), a także pierogi z kiszoną kapustą i grzybami.
W czasie Świąt w mazowieckich domach królują pieczone mięsa i pasztety, które wyśmienicie smakują z chrzanem.
Czy wiesz, że…
Na Mazowszu, choć nie tylko, pierwszym gościem, który przekroczy próg domu w Wigilię, powinien być mężczyzna – na znak szczęścia w nadchodzącym roku. W wigilijną noc na Mazowszu nie zapomina się także o zwierzętach – swego czasu bydłu kruszono tu do siana kolorowy opłatek – na znak pojednania.
Obowiązkowym daniem wśród świątecznych potraw jest także bigos z grzybami. Wśród słodkości w tym rejonie kraju królują domowe ciasta – sernik warszawski, makowiec, pierniczki i galaretki z suszu.
Sałatka jarzynowa na Mazowszu
A co z królową polskiej kuchni świątecznej, czyli popularną sałatką jarzynową z majonezem? Przygotowywana z warzyw korzeniowych, w każdym domu smakuje inaczej. Na Mazowszu dodaje się do niej groszek, cebulę, jabłko, kiszone ogórki oraz jajko na twardo.
Śląsk i jego bożonarodzeniowe zwyczaje
Dawniej na Śląsku na Wigilię jadano siemieniotkę – siną zupę z siemienia lnianego, rozgotowanego i lekko posłodzonego. Rarytasem była także moczka – wigilijna zupa piernikowa z bakaliami, która od ponad dekady figuruje w oficjalnym rejestrze produktów tradycyjnych, a jej korzenie sięgają XIX wieku. Dziś moczkę przygotowuje się z dodatkiem ciemnego piwa oraz mnóstwem bakalii – orzechów i suszonych owoców. Jednak jej nieodzownym elementem są korzenne przyprawy, nadające jej piernikowego aromatu.
Inną serwowaną podczas śląskich Wigilii potrawą jest zupa migdałowa przygotowywana na mleku z ryżem, cukrem i cynamonem lub kapuśnica z grzybami. Nie może zabraknąć także po prostu kapusty z grzybami. Podobnie jak w innych regionach i tu serwowane są ryby, ale na Śląsku podaje się je z ziemniakami.
W okresie Świąt na śląskich stołach pojawiają się również makówki, znane w Wielkopolsce jako makiełki. To kawałki pieczywa i klusek przekładane makową masą. Taką potrawę serwuje się na zimno.
Czy wiesz, że…
Dawniej śląskie panny, wychodząc o północy przed dom, nasłuchiwały, z której strony zaszczeka pies. Z tego kierunku miał bowiem przybyć ich ukochany.
Na Śląsku Opolskim prawdziwym przysmakiem są śliszki – drożdżowe bułeczki z makowym nadzieniem oraz słodkie kluski na bazie białego sera – potrawa regionalna wpisana na listę produktów tradycyjnych. Śliszki to podłużne bułeczki, które układa się warstwami w salaterce, a górę – jak nakazuje tradycja – posypuje się startym piernikiem i cukrem. Współcześnie śliszki przygotowuje się w zdecydowanie prostszej formie: długich słodkich klusek nadzianych twarogiem i posypanych cynamonem. Na Dolnym Śląsku z kolei niezwykle popularne są pierogi z kaszą gryczaną.
Po postnej Wigilii, w świątecznym menu królują rolady – mięsne przysmaki regionu. Natomiast domowe wypieki bożonarodzeniowe to przede wszystkim drożdżowa baba z bakaliami – kołocz śląski, symbol obfitości.
Z kolei sałatkę jarzynową z majonezem, przyrządzaną z dodatkiem ogórków kiszonych, jajka na twardo i groszku nazywa się na Śląsku szałotem jarzynowym.
Tradycje świąteczne na Podlasiu
Święta na Podlasiu różnią się od tych w pozostałych częściach kraju. W dużej mierze jest to efekt przenikania się kultur pogranicza oraz wpływu różnych obrządków i religii koegzystujących na tym obszarze. Podlaska Wigilia trwa najdłużej w całej Polsce… tuż po katolickich Świętach rozpoczynają bowiem okres Bożego Narodzenia wyznawcy prawosławia.
Czy wiesz, że…
Zwyczajem wigilijnym, wciąż podtrzymywanym w wielu domach na Podlasiu, jest szczególny sposób zasiadania do stołu – od najstarszego członka rodziny do najmłodszego. Według wierzeń ma to pozwolić na zachowanie kolejności odchodzenia z tego świata.
Najpopularniejszym wigilijnym daniem wywodzącym się z Podlasia jest kutia, przygotowywana z maku, pszenicy, orzechów i miodu.
W tym regionie Polski jadano podczas Wigilii także kisiel z mąki owsianej. Do innych tradycyjnych postnych dań, serwowanych podczas wigilijnej kolacji na wschodzie Polski, należą takie przysmaki jak barszcz z grzybami, postny bigos, groch, kluski z makiem oraz kompot z suszonych śliwek. Najpopularniejszymi rybami na wigilijnych stołach we wschodniej Polsce są szczupaki, karasie i miętusy.
Na Święta dla dzieci przygotowuje się małe zwierzątka z ciasta, a najpopularniejszym regionalnym ciastem jest oczywiście piernik. W świąteczne dni na Podlasiu tradycyjnie królują mięsa – głównie drób – gęsina, perliczki oraz dziczyzna marynowana, gotowana lub pieczona.
Czy wiesz, że…
Dla mieszkańców Podlasia najważniejszym dniem w roku było kiedyś Boże Narodzenie. Tradycje związane z tą okazją zostały dziś częściowo wyparte przez świętowanie z Mikołajem w czerwonej czapce w roli głównej. Co ciekawe, zanim w podlaskich domach pojawiła się choinka, w pokojach stawiano snop zboża, który stanowił najważniejszą świąteczną dekorację aż do Święta Trzech Króli. Także w tym regionie po wieczerzy wigilijnej nastawał czas na wróżby.
Świąteczne tradycje w Małopolsce
Wigilijną zupą serwowaną w Małopolsce jest barszcz czerwony z fasolą lub uszkami. Podobnie jak w innych regionach, na stole nie może zabraknąć dań z makiem, w południowej części kraju podawanych jako kluski. Popularne są także kutia i kompot z suszonych owoców.
Wśród wigilijnych dań obowiązkowo pojawia się także karp – w okolicach Krakowa podawany często na słodko, z rodzynkami i płatkami migdałowymi – a karp po żydowsku także w wersji w galarecie.
Lokalną tradycją jest również serwowanie ryby z chałką, na Podhalu nazywaną kukiełką. Wigilijna chałka jest lekko słodka. Typowym świątecznym ciastem jest makowiec, choć w Małopolsce popularnym zwyczajem jest także przekładaniec krakowski, czyli drożdżowe ciasto przekładane konfiturą i masą orzechową.
Czy wiesz, że…
Małopolskim zwyczajem w okolicy Świąt napotkać można chodzących z turoniem kolędników.
Boże Narodzenie na Podhalu
Tradycje to ważny element kultury Podhala, zachowany m.in. w potrawach i zwyczajach związanych z Wigilią i Świętami Bożego Narodzenia. U podnóża Tatr obowiązkowo pojawić się musi kwaśnica. Charakterystyczne dania pojawiające się wyłącznie w tym rejonie Polski to bukty – ziemniaczane kopytka lub moskale, czyli placki ziemniaczane pieczone na blasze, podawane z bryndzą i stopionym masłem.
Daniami znanymi jedynie góralom były kapusta gotowana z ziemniakami – kłóta – oraz barszcz czerwony z fasolą.
Czy wiesz, że…
Mieszkańcy Podhala, przed podzieleniem się opłatkiem, maczają go w miodzie. Dawniej podczas wigilijnej kolacji stół opasywano łańcuchem, co miało gwarantować, że nikt siedzący przy nim nie opuści tego świata w najbliższym roku.
Święta na Podkarpaciu
Z kolei na Podkarpaciu w wigilijnym menu nie może zabraknąć dań z kaszy, na której bazują lokalne potrawy. To tu jada się kaszę jaglaną ze śliwkami, gołąbki z kaszą gryczaną i ziemniakami czy postnicę – zupę z kaszy pęczak i suszonych owoców. Do regionalnych przysmaków należy także podkarpacki pieróg nadziewany kapustą i gotowanymi ziemniakami.
Polska północna i wigilijne zwyczaje
Tradycyjna kaszubska Wigilia należała do skromnych. Wśród potraw pojawiały się głównie dania rybne: śledź po kaszubsku, śledzie duszone z jabłkami, smażony śledź, pierogi z farszem rybnym, zupa rybna oraz wędzone węgorze.
Charakterystycznym daniem tego regionu jest brzad – zupa z suszonych owoców ze startymi ziemniakami lub kluskami. Jako słodkie zakończenie Wigilii serwowano miodny kuch, ciasto z dodatkiem miodu, tartej słodkiej marchwi oraz orzechów i bakalii. Kaszubskie świąteczne ciasta słyną z dodatku konfitury z róży.
Czy wiesz, że…
Na Kaszubach charakterystyczna była także kolejność podawania dań: na początku serwowano słodkie potrawy, następnie dania gorące i trunki… na frasunki.
Na Kujawach podstawą wigilijnej kuchni są kasza jaglana, groch i fasola. Przyrządza się także zupę grzybową oraz z suszu, na słodko.
Czy wiesz, że…
Tradycje bożonarodzeniowe w tych regionach Polski miały zapewnić pomyślność na nadchodzący rok – nad wigilijnym stołem wieszano sosnową gałązkę ozdobioną orzechami i jabłkami oraz zwierzątkami z ciasta.
*
Wszystkie wigilijne tradycje, te dawne i całkiem nowe, łączy jedno – są wśród nich dania, które nie obejdą się bez chrzanu czy majonezu. Ćwikła bez pikantnego dodatku? Sałatka jarzynowa bez sekretnego, kremowego składnika? Wędliny bez dipu? Majonez i chrzan są pomostem między tym, co tradycyjne, a tym, co nowoczesne. Idealnie łączą smaki i wprowadzają na stół prawdziwie rodzinną atmosferę. Poznaj zatem bohaterów Świąt wprost od Mosso: Majonez Napoleoński i Chrzan Delikatesowy.
